Menu
buti
O Viktor Ilchak peske čhajasa. Fotografija: Dmytro Myntyan

O Viktor Ilchak peske čhajasa. Fotografija: Dmytro Myntyan

Jekh maj Zurali Ukraina si te Prindžaren le Romen sar Kotor katar o Avutnipe

Februaro 2025 -6 ginavipe

O avutnipe le Ukrainako na ka ovel determinisardo toke katar e militaro thaj diplomatikane barjarimata, ama vi katar i zor lake ekonomiaki—thaj kodo si phanglo ko prindžaripe le vašno rolosko le romengo.


Ko anglunipe kadale čhonesko, i Sekuritetaki Konferencia katar o Munich sikavdjas e emerdžento pučimata savenca marel pes i Evropa thaj e aliaturja le Ukainake. Jekh propozalo katar i Amerika savo rodel akceso ke le Ukrainake raro phuvjake mineralurja sar pokinipe vaš o militarno džutipe andjas kritike kotar o prezidento Volodimir Zelenski. Ande kado vaxt, le Evropake liderja den duma pal neve sekuritetake garancie thaj o šajpe te kerel pes jekh Evropuni armia, sa kadala ando vaxt so e negociacie vaš i pačja dikhel pes ke džan angle bi te ovel i Evropa direkto thodi andre.


Sa kadalenca, o avutnipe le Ukrainako ka ovel determinisardo na toke katar e militarno strategie vaj katar e diplomatikane negociacie, ama vi lako šajpe te siguril pes ke laki ekonomia si zurali. Kadja sar phendjas o Presidento Zelensky o berš kaj nakhlo kana prezentisarelas le Ukrainako Andrutno Reziliencako Plano, "Jekh zurali ekonomia si o klučo katar o barjaripe pe lungo vrjama, o nacionalno arakhipe thaj te lel pes sama pal o manušikano kapitalo. E ukrainiancurja si musaj te aresen te pheren penge ambicie kathe andi Ukraina." Thaj te šaj kadava te ovel, e romane komunitete trebal te oven pindžarde sar centralno ande lengo avutnipe. 


Jekh andar e maj bare pharimata andar savende nakhel i ekonomia le Ukrainaki avdives si te siguril le butjaki zor savi trebal te inkerel o barvalipe, i inovacia thaj i produktiviteta. E bisnisurja andar sa e industrie—katar e konstrukcie thaj i produkcia dži ke servisurja thaj sastipe—maren pen te arakhen le butjarnen kaj truban len. Sa ande kodo vaxt, si romane komunitete kaj si len potencialo bi lilo samate—manuša kaj kamen te keren buti, te anen kontribucia thaj te vazden jekh avutnipe. But lendar, šaj te phenas, ke nakhen andar pharimata kana mangen te roden buti: soske na-i len edukacia vaj profesionalo treningo, limitisardo akceso ke profesionalo netvorkurja thaj purane percepcie pal lenge butjaki etika vaj pakiv. E terne roma na si jekh zorali participacia ande le butjako marketo vaj andi edukacia. Kadava si jekh ekonomikano xasaripe kaj i Ukraina našti te ignoril.


Maj but sar jekh trinto kotor andar e roma andar i Ukraina si telal 15 berša. Kadaja demografikani realiteta sikavel jekh čačimos maj baro: o šajpe le Ukrainako te vazdel pes si phanglo ko siguripen le terne romengo—lake avutne butjarne, edukatorja, sastimaske butjarne—te ovel len akceso ki edukacia, profesionalo treningo thaj ekonomikane šanse.


Vi anglal o maripe, e romane komunitete andar i Ukraina nakhle andar sistemikane bariere thode anglal i edukacia thaj e thana le butjake. Butivar, e čhave sas čhudine rigate katar o siklipe soske na sas len bazutne resurse sar transporto, xabe thaj gada. Akana, kana i Ukraina lel baro maškarthemutno džutipen thaj gatisarel pes vaš i rekonstrukcia palal o maripe, kadala bisajekhimata si ando risko te oven maj phare kana na len pes specifično masure. 


Jekh prioriteto trebalas te ovel te sikaven le terne romen e trebutne džanimata vaš e thana le butjake so truban le firmen andar i Ukraina avdives thaj tehara. Vaš kado hatjarel pes ke treban putarde edukaciake programurja vaš i dujto šansa, te buhljaren e kalifikaciake kursurja thaj te keren investicie ando profesionalo siklipe thaj ande edukacionalo komunitetake centrurja thaj te lokjarel pes o kontakto le manušengo kaj den butjake le romen so roden buti. O lačho nevipe si ke eksistuin specifično finance vaš kadaja buti. O berš kaj nakhlo, e EU partnerurja dine pesko lav te den 700 milionurja euro te keren nevi kalifikacia vaš 180.000 ukrajniancurja ande trin berša. Sa kadalenca, kadala programurja na aresen ke but roma, andar o modo sar sas godisarde, e strikto kriterie pal o eligibiliteto thaj soske na sas kerde prindžarde karing e romane komunitete. Odoleske, trebal te lokjarel pes o proceso le limasko andi buti, te lokjarel pes i bitrebutni birokracia, thaj te ovas sigurno ke, atoska kana varekon si gatisardo te kerel buti ke na-i artificialo bariere kaj na meken les te kerel nevi kalifikacia vaj te anel peski kontribucia.


Ande sa kodo vaxt, trebal lili samate jekh problema savi na vakerel pes butivar: e stereotipurja. Varesave manuša kaj len andi buti na kamen te den buti le romenge soske von ašunde paramisja kaj na sikaven i realiteta—ramosarimata save sikaven ke na-i motivacia vaj preparacia. Kado sas vi o kazo le Ilyanako* savi palal so našli katar o Toretsk, zumavdjas te lel jekh than butjako ande jekh komercialo centro andar o Pavlohrad. "Pherdem i anketa, kerdem i aplikacia thaj sas man jekh but lačhi konversacia po telefono. Sa kadalenca, kana arakhljam amen thaj i gazda dikhlja sar me sikavav, phendjas mange sigo i standardo fraza—‘Ka akharav tut palpale’—thaj na arakhlem nijekhdata jekh than butjako.” O čačipe si, ke kana den pes lenge lačhe instrumenturja thaj e čačutne šanse, e romane butjarne si sa kadja kapabilo, sa kadja butjarne thaj sa kadja ambiciozno sar sa e avera.


O čačutno risko na si te del pes le manušenge jekh šansa—si te na lel pes samate mišto o potencialo le butjako andar i Ukraina. Thaj o lačho nevipe si ke e romane heroja keren voluntariato, maren pes thaj paruven e percepcie.


Pal amaro raporto „Maripe vaš jekh maj Čačutno Avutnipe”, jekh štarto kotor andar e romane familie kaj sas pučle si len džene kaj servisaren andi Ukrainaki armia, jekh trinto kotor andar kadala si voluntaturja. Lengi eksperienca sikavel jekh baro angadžmento vaš lengi phuv thaj kadaja si jekh baza vaš o paruvipe le percepciengo palal lengi komuniteta. O maj nevo raporto pal i Socialo Koezia andar i Ukraina, sikavel ke e roma si maj dur jekh andar e maj bikamle grupe andar i Ukraina. Sa kadalenca, vi kana na-i demografikane ververimata pal i socialo toleranca, o raporto sikavel signifikanto regionalo diference, o Kherson thaj o Mykolaiv sikaven i maj bari toleranca. Kadaja buti sikavel ke i socialo toleranca barili ande regionurja opral o fronto thaj ande kodola thana katar našle e manuša. 


O Birokratiko Zido kaj Inkerel le Romen Avrjal 


Perdal i edukacia thaj e thana butjake, le kherengo sekuriteto thaj e socialne servisurja treban prioritisarde. Dopaš andar sa e roma interno našle manuša (IDP) andi Ukraina si thanjarde ando regiono Zakarpattia, ama toke jekh štarto kotor andar lende sas registrisarde vaš oficialo džutipe, de sar enja andar deš IDP-urja andar aver thana, pal amaro rodipe. E birokratikane bariere na meken le romen dureder te resen o bazutno džutipe, maškar lende vi e kompensaciake programurja vaš e khera save sas peravde katar o maripe. Kadala čhinavimata ando džutipe treban lile samate ande rekonstrukciako plano te na barjaren pes e bisajekhimata anglal o maripe.


Po but vrjama, e diskusie vaš e Roma andi Ukraina sas prezentisarde sar pučipe vaš i integracia de sar pindžaripe katar lengo vašno rolo ando avutnipe le themesko. Kado trebal te paruvel pes. Te sigurisarel pes ke e eforturja le lačharimaske pal o maripe te den prioriteta le romane komunitetenge na si jekh koncesia—si jekh vitalo paso karing le Ukrainaki zor thaj sukceso. Duj po trin kotora andar e roma saven pučljam vakeren kaj xasarde love andar i kauza le marimaski thaj jekh po trin kotora vakerde pal pengi finacialo situacia ke si andi kriza. Pašal kodova, duj andar deš roma mothode ke si len phare psihologikane pharimata save mangen profesionalno griža. Te resljol pes kadala urgento pharimata trebalas te oven jekh prioriteto andi lungo-vrjamaki planifikacia le themeski.


O Čačutno Testo vaš o Avutnipe le Ukrainako


Kana le Evropake liderja kiden pen te vakeren e avutne pasurja vaš i Ukraina, o fokuso na trebalas te thol pes toke pe sekuritetake garancie thaj pe hatjarimata pal e mineralurja. O čačutno testo ka ovel kana i rekonstrukcia le Ukrainaki si vazdini pe jekh fundacia čačimaski thaj oportuniteturja vaš savore themutne. E investicie ando avutnipe le romane komunitetengo na-i toke jekh etikani obligacia—si jekh strategikano imperativo vaš o stabiliteto thaj o barvalipe le Ukrainako ande berša kaj aven.

Autoro

Neda Korunovska

Vice Prezidentka vaš Analitike thaj Rezultaturja

Hulav artikolo
Bičhal

Vi kado šaj te ovel tuke interesanto

Aven andre ande amari informaciengi thaj artikolurjengi kolekcia pal jekh seria subiekturjengi
Fotografija: Gabriel Tudor Balanescu
Glasurja

8 Aprilo: I romani nacia sikavel pesko suveraniteto

8 Aprilo 2025
O Mondialo Dives le Romengo na-i jekh simbolo – si jekh akto guvernaciako. Ande kado dives, o suveraniteto le romengo dičhjol, na-i vareso nevo, kodo sas savrjama.
Romano butjarno andar i Slovakia. Fotografija: Akos Stiller
Presa

I Unia le Džanimatengi Trebal te Thol le Romen Andre: Jekh Godjali Investicia vaš o Avutnipe le Evropako

5 Marti 2025
I Romani Fundacia vaš i Evropa bahtaljarel i nevi strategia Unia le džanimatengi le Evropake Komisiaki, ama akharel len te keren čači akcia te oven sigurno ke e romane butjarne thaj antreprenorja si thode andre.
O Mensur Haliti ko Pray for Justice (Ruga vaš čačipe), ivento ando Samokov andar o 2019.
Glasurja

Le Suveranitetako Phandavipe

22 Februaro 2025
I durjardi čači rig kondamnisarel o Bruselo ama lel andi angali le amerikano bilionerurjen, i Rusikani biinformacia thaj o kinezitiko finansiripe. Arakhen von čačes o suveraniteto—vaj toke den lan maj dur ke avrutne zora save služin lengere interesurja?

Kategorie

Impakto

Sar keras ame o ververipe
Impakto

Harne informacie

Buhle politikane informacie pal e vašno probleme vaš e roma thaj vaš i Evropa
Harne informacie

Eksplanacie

Phare ideje lokjarde
Eksplanacie

Presa

Mediake raporturja thaj resurse.
Presa

Glasurja

Neve perspektive katar amare eksperturja.
Glasurja
Ofisurja
BruseloBerlinoBukureštoBelgradoSkopje
Registrisaren tumen vaš e nevimata

Registrisaren tumen kathe te na xasaren e nevimata pal i kampania, e neve inventurja thaj aver nevimata katar le Romengi Fundacia vaš i Evropa thaj katar amaro networko.

Registrisaren tumen vaš amaro nevimatengo lil